سوسیالیسم قرن بیست و یکم

کتاب «سوسیالیسم قرن بیست و یکم» تألیف جرمی گیلبرت است و با ترجمه عرفان آقایی چاپ شده است. این کتاب نخستین جلد از مجموعه کتاب‌های گردباد محسوب می‌شود و نویسنده در مقدمه‌ی خود نوشته است:

«ایده‌ی اصلی کتاب حاضر این است که سوسیالیسم قرن بیست‌ویکم یگانه راه‌حل معقول برای بحران‌ها و معضلات گوناگونی است که امروزه جهان با آنها روبه‌روست؛ از نابرابری اجتماعی گرفته تا فروپاشی اقلیمی. در بخش نخست خواهم گفت منبع اصلی این بحران‌ها و معضلات چیست و چرا سوسیالیسم راه‌حل احتمالی آن است. در بخش دوم، با جزئیات بیشتر به واکاوی ویژگی‌ها و شرایطی می‌پردازم که مشخصهٔ جهان امروز ماست؛ از انقلاب تکنولوژی گرفته تا تسخیر شهرها به دست ابرثروتمندان. در بخش سوم، به تفسیر و تفصیل ویژگی‌های سوسیالیسم قرن بیست‌ویکم می‌پردازم.»

گزیده‌ای از کتاب

واژهٔ «سوسیالیسم» حدوداً دو قرن پیش ابداع شد. در عمل شاید سوسیالیسم معانی متفاوتی داشته باشد، اما در اصل معنایی بسیار ساده دارد. سوسیالیسم یعنی باور به اینکه اگر مردم به‌جای الزام به رقابت برای دسترسی به منابع و قدرت و مقام، تشویق و قادر به همکاری بر سر خیر مشترک شوند، کیفیت زندگی بشر بهبود می‌یابد.

پس چرا کسی باید باور داشته باشد که این فلسفهٔ قرن نوزدهمی می‌تواند معضلات ما را در قرن بیست‌ویکم پاسخ دهد؟

زیرا مهم‌ترین معضلات امروز ‌ما دقیقاً علتی مشابه با عمدهٔ معضلات پیش روی مردمان در سال‌های آغازین قرن نوزدهم دارد: آلودگی صنعتی، درهم‌ریختگی شهرها، نابرابری فزاینده، ناامنی اجتماعی، سیطرهٔ این احساس که جامعه رو به فروپاشی بود و کسی نمی‌دانست چه باید کرد، درحالی‌که ثروت عدهٔ اندکی رو به فزونی داشت. شبیه وضع ماست، نه؟

علت مشکل…

بدیهی‌ترین علت چنین مشکلاتی همواره تحول تکنولوژی است. انقلاب صنعتیْ شهرهای بریتانیا را دچار رشد ناگهانی کرد، هوا را از دود انباشت و پایان شیوهٔ کهن زندگی مبتنی بر کشاورزی را رقم زد. طی دهه‌های اخیر، انقلاب در تکنولوژی‌های ارتباطی، این امکان را برای مشاغل فراهم کرده که با یک کلیک از یک سوی سیاره به سوی دیگر جابجا شوند و همین در سرتاسر جهان به ناامنی و نابرابری انجامیده است. میلیون‌ها نفر در جست‌وجوی مزدی پایدار مجبور به مهاجرت یا ایجاد تغییرات کلی در زندگیشان شده‌اند. تجارت جهانی – به دلیل وابستگی‌اش به حمل‌ونقل هوایی، دریایی و جاده‌ای – به قدری شتاب گرفته که تغییرات اقلیمیْ خودِ حیات روی زمین را تهدید می‌کند.

ولی اینگونه تغییرات اجتماعی هرگز صرفاً برآیند مستقیم تکنولوژی‌های جدید نیست. اینکه ابداع قوهٔ بخار، کانال‌ها و راه‌آهن منجر به فقر طاقت‌فرسا در شهرهای شمال انگلستان می‌شد، به هیچ‌وجه اجتناب‌ناپذیر نبود. در دههٔ ۱۹۶۰، بسیاری از صاحب‌نظران گمان می‌کردند توسعهٔ رایانه‌ها و دانش رباتیک به خوشبختی و ثروت همگانی می‌انجامد؛ ساعت‌های کمتری کار می‌کنیم، ارتباطاتْ آنی و بی‌واسطه می‌شود و اوقاتمان را به میل خودمان پر می‌کنیم، چون اکثر کارها را ماشین‌ها انجام خواهند داد. اوضاع می‌توانست به آن سمت برود، اما نرفت.

درست است که سمت‌وسوی واقعی امور درواقع نتیجهٔ تغییرات تکنولوژی بود، اما این تغییرات تحت شرایطی بسیار خاص اتفاق افتاد. برخی توانستند با بهره‌گیری از این تکنولوژی‌ها در ساخت و فروش چیزها ثروت و قدرت کلانی به هم بزنند.

اما برترین تکنولوژی‌های دنیا هم نمی‌توانند به یک کارآفرین تنها یا مدیر ارشد کمک کنند تا بدون کمک دیگران چیزی بفروشد. هیچ‌کس بدون دستمزد کار نمی‌کند و اگر دستمزدش از حدی بیشتر باشد، کارآفرین یا شرکت نمی‌تواند سودهای هنگفت انباشته کند. بنابراین اغلب شرکت‌ها و مدیران ارشدشان از هر فرصتی استفاده کردند تا تکنولوژی‌های جدید را در راستای پایین نگه داشتن دستمزدها و به زیان جیب کارگران به‌کار بگیرند.

کتاب «سوسیالیسم قرن بیست و یکم» در انتشارات کتابسرای میردشتی چاپ شده و در اختیار علاقه‌‌مندان به تاریخ و علوم سیاسی قرار گرفته است.