گنجینه نقوش خاتم

کتاب «گنجینه نقوش خاتم» تألیف زهرا تجویدی است که عاطفه متقی آن را به زبان انگلیسی نیز ترجمه کرده. این کتاب از ۱۲۸ نقش متن، مخصوص پوشش‌دادن اشیاء خاتم و تعداد ۲۴۹ عدد نقش حاشیه و تعداد ۶۴ عدد نقش ابری (که از ترکیب چند نقش به وجود می‌آید) تشکیل شده است.

در پیشگفتار کتاب «گنجینه نقوش خاتم» می‌خوانید:

«خاتم‌سازی هنر آراستن سطح اشیاء به صورتی شبیه به موزاییک با مثلث‌های کوچک است. نقش‌های خاتم همواره به صورت اشکال هندسی منظم است. این اشکال هندسی را با قراردادن مثلث‌های کوچک در کنار هم نقش‌بندی می‌کنند. این مثلث‌ها را از انواع چوب، فلز و استخوان می‌سازند.

خاتم‌سازی از زمان‌های بسیار قدیم در خاور میانه مرسوم بود. البته این هنر قدمت زیادی ندارد و قدیمی‌ترین نمونه‌های ساخته‌شده در اروپا همزمان با نمونه‌هایی است که در ایران به دست آمده است. در ایتالیا خاصی از این هنر دستی مرسوم بوده که از کنار هم قراردادن قطعات، استخوان، چوب و عاج که گاه رنگ می‌شده و گاه با رنگ طبیعی به کار می‌رفته، به دست آمده که متعلق به قرن چهارده میلادی است.

هنر تزئین چوب در ایران در اماکن مختلف در قرن هشتم هجری (چهاردهم میلادی) توسعه می‌یابد و نقش‌های هندسی پیچیده‌ای را تشکیل می‌دهد که خطوط آن چندضلعی‌هایی را به وجود می‌آورد که به هم متصل می‌گردد. نمونه‌های آن را در سقف ایوان اصلی مسجد جامع عتیق شیراز می‌بینیم.»

کتاب «گنجینه نقوش خاتم» در انتشارات فرهنگسرای میردشتی چاپ شده و در اختیار علاقمندان و هنرجویان رشته هنر‌های تجسمی قرار گرفته است.