سرونامه

کتاب «سرونامه (نشانه‌شناسی نقش سرو درخانه‌های تاریخی فاخر کاشان)» تألیف حسین صدقی است. در مقدمه‌ی کتاب آمده است:

«جایگاه شایسته‌ی والای نماد سرو د فرهنگ ایرانی، علاوه بر نقش‌های مکشوفه در آثار چندهزار‌ساله‌ی منطقه، در تغییرات و تشبهات صدها شاعر و نویسنده، و در داستان‌های عامیانه مردم که سینه به سینه جاری گردیده است، جلوه‌هایی از جادوانگی، بالندگی، آزادگی و صفای سرو در قلمرو‌های پهناور حوزه‌ی نفوذ زبان فارسی، طی قرن‌ها بازتاب یافته است. به طوری‌که که آن را می‌توان در هزاران بیت و مضمون زیبا و دلانگیز سخنوران اعصار گذشته بازیافت. اگر آن منقوشات و این مضامین را به دنبال هم، به ترتیب زمانی تدوین و تنظیم کنیم، به راستی یکی از زیباترین بوستان‌های پر معنای جهان را در اختیار خواهیم داشت. درختان همیشه سرسبز مانند سرو و سرو آزاد و کاج، نزد بسیاری از اقوام آسیایی و مدیترانه‌ای نماد فناناپذیری و جادوانگی است، در برخی گفته‌ها و روایت‌های اساطیری، روح و جان افراد خوب پس از مرگ به سرو تبدیل می‌شود. و از اینجاست که کنارِ گورها از دوران اساطیر در ایران، هندوستان، چین، شرق اروپا یافت شده است و از این لحاظ، مربوط به امور تدفین بود، که بدن را پس از مرگ از فساد حفظ می‌کرد. بر روی یادمان مربوط به میترا (مهر)، هفت سرو ، دلالت بر هفت سیاره دارد، که روح، در صفر خود به سوی آسمان،‌از آن‌ها می‌گذشته است. 
در روایات کهن ایارانی زمین‌های بیابانی جایگاه هجوم اهریمن و جایگاه تاخت و تار نیروهای اهریمنی به حساب می آمده، خشکی و خشکسالی که سبب پیشروی بیابان‌ها می‌شود، در ستیز دائم و بی امان با نیروهای اهورایی چون گیاه و جانور است. درخت سرو با قابلیت فوق‌العاده ای که دارد هجوم اهریمنی را مهار می‌کند و رویشگاه‌های طبیعی رستنی‌ها و زیستگاه‌های جانوران را توسعه می‌بخشنده است.»

گزیده ای از کتاب

سرو 
گیاهان و درختان در ایران زمین از دیرباز مورد توجه و احترام فوق‌العاده‌ای بوده است و در محیط زندگی او جای خاصی را به خود اختصاص داده بود. چنانکه برخی از آئین‌ها و جشن ها در طبیعت برگزار می شده است. در این میان برخی گیاهان بسته به کیفیاتی چون زیبایی، سرسبزی،‌ ثمردهی یا بی ثمری با برخی مفاهیم خاص درآمیخته و در فرهنگ ایرانی تبدیل به نقش‌مایه نماد شده‌اند.
ایرانیان از میان درختان، به درختان همیشه سبز نگاه خاصی داشته‌اند و از میان درختان همیشه سبز جایگاه ویژه‌ای را به سرو اختصاص داده‌اند. این نگاه به ویژه در تمدن آشور و عیلام نیز دیده می‌شود. در اساطیر میترا، درخت سرو را نماد خدای گیاهان می‌دانستند و ارتباط این دو به صورتی بیان شده است که درخت سرو، نماد خدای گیاهی است. در ایران باستان، مهر تا حدودی نماد خدای نباتی بوده و درخت سرو، نقش آن می‌باشد. در آیین میترا سرو تا جایی اهمیت داشته که آن را در مراحل معنوی صعود روح به مراتب بالاتر حاضر می‌دانستند.
دلایل نماد‌شدن سرو
نامیرایی و استوار‌بودن درخت در تمام فصول سال، همچنین استجابت خاص مردمان در پای مردمان در پای سرو و نیز اسرار آمیز‌بودن نقطه‌ای که در آن سروی باند(کاشمر) قد برافراشته بود از جمله دلایلی است که سرو را به نمادی از مردانگی، نامیرایی و امیدواری تبدلی کرده و به سهم خود می توانند سبب القای راز و افسون به این درخت باشند.
ایرانیان قدیم خواص برگ، میوه و چوب سرو را تجربه کرده بودند. آن‌ها سرو را در شما اِسپَرغم یا گل و گیاهان خوشبو به حساب می‌آورند و از آن به عنوان ضدِ آفت برای نگه‌داری دانه‌های حاصل از زراعت، استفاده می‌کردند. یا از چوب سرو برای نگه‌داری طولانی مدت هر نوع آذوقه‌ای استفاده می‌شده است. همین مواد(ضد آفت طبیعی) مانع تولید و رشد آفات و حشرات در حیطه اندام‌های این درخت شده و از جمله عوامل عمرِ دراز،‌ بالندگی و صفات دائمی سرو است. ژوبر تنها به یکی از تعبیرات ایرانی اشاره کرده است: «ایرانیان به اندام‌های باریک و کشیده علاقمند هستند و هنگامی که می‌خواهند، زیبایی یک زن را توصیف کنند، او را به سرو تشبیه می نمایند.» (پ. آمده ژوبر، مسافرت ارمنستان و ایران، ترجمه علیقلی اعتماد مقدم)

کتاب «سرونامه (نشانه‌شناسی نقش سرو درخانه‌های تاریخی فاخر کاشان)» در انتشارات کتابسرای میردشتی چاپ شده و در اختیار علاقمندان به هنرهای تجسمی و معماری قرار گرفته است.